Daar sta je dan!

Hoe vaak sta jij eigenlijk voor rood en waarom?

Nederland staat vol met stoplichten, of beter gezegd verkeersregelinstallaties, maar dat is eigenlijk meer een ingewikkeld Scrabblewoord, kortweg ook wel VRI genoemd. Maar waarom staan er zoveel van die installaties en waarom sta je zo vaak voor rood en waarom springt het licht bij jou, of bij andere weggebruikers, soms plots op groen, zodat je alsnog zonder stoppen kunt doorrijden?

Laten we eerst even een afspraak maken over het gebruik van het woord stoplicht. Laten we afspreken dat we dit voortaan gewoon verkeerslicht noemen, want groen is toch niet echt een licht om voor te stoppen, nietwaar?

Verkeerslicht is de officiële benaming en de kans is groot dat een examinator dat woord straks ook tijdens jouw rijexamen gebruikt en dan moet jij op dat moment niet denken: ‘Huh… Wat…?’ Het zou zelfs nog kunnen zijn dat de examinator alleen maar kortweg zegt ‘Bij de lichten rechtsaf…’

Natuurlijk wist je dit allang, maar dat woord stoplicht is zo enorm ingeburgerd dat veel mensen het altijd blijven gebruiken.

Laten we er éérst de verkeersregels eens bij nemen. Het moet wel een educatief verhaal blijven.

Welke regels, begrippen of definities komen we tegen in de wetgeving?

Die verkeerslichten hebben te maken met de regeling van ons gedrag in het verkeer, dus daarom zoeken we dat op in het RVV, het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens en daar komen we een hele paragraaf tegen die handelt over verkeerslichten, maar daarvóór nog zien we éérst dit artikel:

Artikel 64:
Verkeerslichten gaan boven verkeerstekens die de voorrang regelen.

Het is dus maar dat je het weet, dat de borden en tekens die de voorrang regelen ondergeschikt zijn aan verkeerslichten. En als je meer wilt weten over voorrang verlenen of voor laten gaan, lees dan dit artikel eens.

Dus, wat doe je als een verkeerslicht uitvalt? Omdat er aan wordt gewerkt en er geen verkeersregelaar staat om alles in goede banen te leiden, of omdat de stroom is uitgevallen, of omdat er een storing in het systeem is opgetreden, of omdat er een ongeval heeft plaatsgevonden waarbij de installatie beschadigd is geraakt en er misschien wel kortsluiting is ontstaan? Er zijn zoveel mogelijkheden…

Er zijn zelfs kruispunten waar de verkeerslichten op bepaalde tijden, vaak in de avonduren (automatisch) worden uitgeschakeld. Het is dan zo rustig op die kruispunten dat het verkeer zichzelf wel kan redden en dan heeft onnodig wachten voor rood geen zin en wekt alleen maar irritatie of de neiging tot door rood rijden.

Het uitschakelen of in storing gaan van de installatie kan er wel voor zorgen dat alle lichten op knipperend geel gaan en je weet wat dat betekent:

Artikel 75
Geel knipperlicht betekent: gevaarlijk punt; voorzichtigheid geboden.

Wat doe je in zo’n geval? Juist! Je let extra op en voegt je naar de verkeerstekens én de regels die de doorstroming van het verkeer regelen!

Maar die verkeerslichten staan daar niet voor niets! Het zal ongetwijfeld een druk kruispunt zijn, waar veel verkeersstromen hun weg moeten vinden en waar jij je dan doorheen zult moeten worstelen.

Succes alvast, met die storing, vooral als dat gebeurt in de ochtendspits!

Maar als er wel een verkeersregelaar is opgeroepen dan heb je geluk. Of misschien is het wel zo’n groot en complex kruispunt dat ze er met twee, drie of meer tegelijk staan. Samen het verkeer staan te regelen.

Naast die regel over de belangrijkheid van verkeerslichten boven verkeerstekens, zijn er ook nog een paar artikelen die alle soorten van (verkeers)lichten verklaren. Bij kruispunten, driekleurig en tweekleurig, voor trams, bussen en voetgangers, bij overwegen en bruggen, maar ook boven rijstroken.

Hieronder vind je de belangrijkste waarover het in dit verhaal gaat, de verkeerslichten bij kruispunten (video). De andere artikelen vind je aan het eind van dit verhaal.

Laten we beginnen met de driekleurige lichten, die de kleuren groen, geel (de wettelijke benaming, dus niet oranje) en rood hebben.

Oranje boven, roepen we op Koningsdag, maar een verkeerslicht heeft rood licht boven en geen Oranje! Daaronder komt geel (dus geen Oranje) en daaronder groen. Zo weet iemand die kleurenblind is óók waarop hij moet letten.

Artikel 68
1 Bij driekleurige verkeerslichten betekent:

a. groen licht: doorgaan;

b. geel licht: stop; voor bestuurders die het teken zo dicht genaderd zijn dat stoppen redelijkerwijs niet meer mogelijk is: doorgaan;

c. rood licht: stop.

Dit is een heel duidelijke omschrijving. Dat doorgaan is geen vriendelijk verzoek, maar een opdracht, dus een verplichting. Je mag dus niet blijven staan voor groen, want dat veroorzaakt hinder en ook dat is volgens de wet geregeld met Artikel 5 van de Wegenverkeerswet (WVW).

Artikel 5
Het is een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd.

Dan de kleur geel, dat met het woord stop jou ook een opdracht geeft, dus een verplichting oplegt. Er is hier wel een aantekening bij gemaakt, dat wanneer je het licht zo dicht bent genaderd dat stoppen redelijkerwijs niet meer mogelijk is, je moet doorgaan. Dus nogmaals een verplichting in hetzelfde artikel.

Dat woord redelijkerwijs is een ruim begrip. Dat heeft te maken met de snelheid je rijdt, de volgafstand van degene die achter jou rijdt, de toestand van het wegdek en de manier waarop je moet remmen om nog voor de stopstreep tot stilstand te kunnen komen.

Het gaat dus om veilig stoppen en óók nog eens vóór de stopstreep stoppen!

Dus stoppen met een noodstop, met rokende banden half over de stopstreep heen tot stilstand komen, waarbij een (semi-)bumperklever zo ongeveer boven op je knalt, is niet de bedoeling.

• Rijd je te hard om nog veilig te kunnen stoppen? Dan ga je door!

• Rijd er iemand te dicht achter je om nog veilig te kunnen stoppen? Dan ga je door!

• Is de weg te glad vanwege sneeuw om nog veilig te kunnen stoppen? Dan ga je door!

• Kun je niet meer veilig voor de streep stoppen? Dan ga je door!

Het is daarbij aan jou om te bepalen wat veilig is.

De kleur rood is overduidelijk. Ook hier krijg je de opdracht, dus de verplichting om te stoppen.

Het is zelfs in artikel 5a van de WVW geregeld dat je niet door rood mag rijden, omdat je daarmee het andere verkeer in gevaar kunt brengen.

Artikel 5a
Het is een ieder verboden opzettelijk zich zodanig in het verkeer te gedragen dat de verkeersregels in ernstige mate worden geschonden, indien daarvan levensgevaar of gevaar voor zwaar lichamelijk letsel voor een ander te duchten is. Als zodanige verkeersgedragingen kunnen de volgende gedragingen worden aangemerkt:

i. door rood licht rijden;

Dus laat je niet verleiden om bij veel extra gas bij te geven en vervolgens door rood te rijden waarvan jij denkt dat het nog geel was.

Soms zijn verkeerslichten zo scherp afgesteld dat de tijd tussen jouw rood en andermans groen best kort is. Je kunt daarom al snel iemands pad kruisen wanneer je net aan door rood rijdt. Zeker als het een groot kruispunt betreft, waarbij het wel enkele seconden kan duren voordat jij aan de overkant bent of jij naar links bent afgeslagen.

Dan zijn er nog wat aanvullingen op het artikel die eigenlijk wel voor zich spreken:

2 Indien in een driekleurig verkeerslicht of in een daaraan toegevoegd éénkleurig verkeerslicht een verlichte pijl zichtbaar is, geldt het licht uitsluitend voor de door de pijl aangegeven richting.

3 Indien een verlichte afbeelding van een fiets zichtbaar is, geldt het licht voor fietsers, bromfietsers op een fiets/bromfietspad en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig.

4 Bestuurders van een motorvoertuig dat behoort tot een militaire colonne die het verkeerslicht bij groen licht is begonnen te passeren, mogen blijven doorgaan ook nadat een andere kleur licht zichtbaar is geworden.

5 Indien onder of bij een driekleurig verkeerslicht een bord is geplaatst met de tekst «Rechtsaf voor (brom)fietsers vrij» respectievelijk« Rechtsaf voor fietsers vrij» gelden het gele en het rode licht niet voor rechts afslaande fietser, bromfietsers en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig respectievelijk voor fietsers en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig. Zij dienen alsdan het overige verkeer ter plaatse voor te laten gaan.

6 Ingeval een weg is verdeeld in rijstroken met verkeer in dezelfde richting, kan de toepassing van een verkeerslicht worden beperkt tot één van deze rijstroken. In dat geval heeft het verkeerslicht slechts betrekking op het verkeer op de aangeduide rijstrook.

Voor lid 4 geldt dus dat het eerste voertuig van een militaire kolonne zich gewoon aan de lichten moet houden, maar is het eerste voertuig door groen of geel gereden, dan mag de rest gewoon volgen door rood.

Voor lid 5 geldt dat die (brom)fietsers zich wel moeten houden aan de veiligheid op de weg, dus de weggebruikers die groen hebben voor moeten laten gaan wanneer zij (die fietsers dus) bij geel of rood doorgaan.

Zo zijn er ook tweekleurige verkeerslichten, waarbij de kleur groen ontbreekt.

Artikel 69
1 Bij tweekleurige verkeerslichten betekent:

a. geel licht: stop; voor bestuurders die het licht zo dicht genaderd zijn dat stoppen redelijkerwijs niet meer mogelijk is: doorgaan;

b. rood licht: stop.

Hier geldt dus precies hetzelfde voor de kleuren als bij een driekleurig verkeerslicht. Het gele licht zal eerst knipperen om aan te geven dat men een gevaarlijk punt nadert en vervolgens overgaan naar constant geel om daarna naar rood te gaan.

Bijzondere verkeerslichten

Dan bestaan er nog speciale verkeerslichten voor trams en bussen (die een tram- of busbaan gebruiken).

Het is een verkeerslicht dat bestaat uit negen lichtjes, waarvan één gele in het midden en twee rode aan weerszijden van het gele lichtje en wordt in de volksmond een negenoog genoemd.

Artikel 70
1 Bij tram/buslichten betekent:

a. wit licht of wit knipperlicht: doorgaan;

b. geel licht: stop; voor bestuurders die het licht zo dicht genaderd zijn dat stoppen redelijkerwijs niet meer mogelijk is: doorgaan;

c. rood licht: stop.

2 Het witte licht en het witte knipperlicht gelden slechts voor de aangegeven richtingen.

3 De tram/buslichten gelden voor bestuurders van een tram en van een lijnbus, die de richting volgen waarop het licht betrekking heeft.

4 De tram/buslichten gelden tevens voor bestuurders van voertuigen, niet zijnde een lijnbus, die een busbaan of een busstrook gebruiken waarop het licht betrekking heeft.

Voor lid 4 geldt dat bijvoorbeeld taxi’s die (met toestemming) gebruikmaken van busbaan of busstrook deze lichten ook opvolgen en niet de lichten gebruiken van de strook ernaast die geldt voor andere, dus de ‘gewone’ voertuigen.

De kleuren geel en rood hebben uiteraard dezelfde betekenis als bij een gewoon verkeerslicht.

De witte lichten moeten worden gezien als de kleur groen bij een gewoon verkeerslicht, waarbij een oplichtend paar van twee lichten de richting aangeven waarin het de tram of bus moet doorgaan.

Jij hoeft dus, wanneer je tegelijkertijd met een bus of tram die naast jou staat en groen krijgt, niet te schrikken, want jij kunt aan die witte lichten zien dat de tram of bus een andere richting zal volgen dan jij volgt en/of in ieder geval niet jouw pad zal kruisen. Die verkeerslichten staan er immers niet voor niets.

Tot zover hetgeen jij als automobilist moet weten over verkeerslichten.

Van slim naar nóg slimmer!

Nu terug naar de vraag waarom je dat verkeerslicht nu nét voor jouw neus op rood springt, of waarom het juist nét voor jouw neus op groen springt.

Verkeerslichten, de VRI’s, zijn voorzien van detectielussen (sensoren) die op enige afstand voor de lichten in het wegdek zijn verstopt. Rijd jij daar overheen, dan voelt het systeem dat er een bestuurder het verkeerslicht nadert. Dat gebeurt vanuit alle rijrichtingen.

Voetgangers echter, die moeten soms op een knop drukken om zich te melden, maar is die knop er niet, dan komen ze vanzelf aan de beurt. En dat kan soms even duren en kan het geduld soms danig op de proef stellen.

Overigens zie je in bijgaande afbeelding dat de knop van het voetgangerslicht is voorzien van een nummer. De verkeerslichten zelf hebben ook nummer, wat wel handig is wanneer er aan moet worden gewerkt. Als je meer wilt weten over deze nummering, dan vind je dat hier.

Er zijn verkeerslichten die volledig werken op verkeersaanbod (dus met de detectielussen en de knop voor de voetgangers) en er zijn (nog steeds) ook verkeerslichten die niet werken op verkeersaanbod, maar gewoon een vast schema aanhouden.

Let op! Wanneer je naar het buitenland gaat zou het kunnen voorkomen dat systemen net even iets anders werken dan in ons eigen land, de systemen waaraan jij straks helemaal gewend bent. Blijf daarom op in andere landen altijd waakzaam en voorbereid op verrassingen.

Maar er zijn ook combinaties van beide systemen; met detectielussen én een schema, waarbij het schema wordt aangehouden wanneer het enorm druk is en de detectielussen op rustiger momenten de drukkere stromen sneller kunnen laten doorstromen. Vaak wordt dan aan bepaalde verkeersstromen prioriteit gegeven om te voorkomen dat de drukste weg niet dichtslibt. Die prioriteitsstromen krijgen dan vaker of langer groen.

Dus zo kan het gebeuren dat jij nét dat rode licht ziet omdat een schema dat regelt, of omdat jouw stroom minder prioriteit heeft op een andere drukkere stroom die men even nét iets belangrijker vindt dan die van jou. Maar zo kan het ook gebeuren dat jij vlak voor je aankomt tóch groen krijgt, omdat je in zo’n prioriteitsstroom zit, of er vanuit de andere richtingen op dat moment toevallig even niemand aankomt.

Wat zou het mooi zijn als jij zelf dat groene licht zou kunnen regelen! 

Een app op je telefoon hebben, waarmee je het verkeerslicht zou kunnen aansturen en je bij het naderen ervan steeds groen krijgt! Hoe mooi zou dat zijn? Dan hoef je nergens meer voor rood te wachten (video)!

Lang geleden hingen er onder de lijnbussen sensoren die dat konden, maar die techniek is al lang geleden achterhaald. Nu kunnen we werken met mobiele telefoons en GPS-signalen, net zoals Google en TomTom de file-informatie verzamelen en gebruiken in hun navigatiesystemen.

Let op! Al die gegevens die men van jouw telefoon verzamelt, waaronder als belangrijkste onderdeel de GPS-signalen die jouw locatie en verplaatsingssnelheid weergeven, is geheel geanonimiseerd. Men weet dus verder niets van jou anders dan dat er een mobiel apparaat zich ergens bevindt en/of zich verplaatst en zo ja in welke richting en met welke snelheid.
Uit deze gegevens kunnen ook het soort weggebruiker dat jij bent worden herleid. Immers een voetganger verplaatst zich niet met 50 km/h en heel nauwkeurige GPS-signalen kunnen bijna nog zien wáár jij je op de weg bevindt.

Maar… Ze bestaan! Die apps! Maar die ene app die wij hier bedoelen, de PrioTalker, is niet direct bedoeld voor jou om het licht op groen te kunnen zetten, maar wel voor hulpdiensten bijvoorbeeld!

Wel is er de app RingRing voor fietsers die de fietserslichten sneller op groen kan zetten (video). Dus wat let je als je nog veel fietst langs dergelijke iVRI’s. De iVRI moet uiteraard wel een fietsprioriteit hebben en dat hebben ze natuurlijk (nog) niet allemaal.

Je kunt je dus goed voorstellen dat er allerlei weggebruikers zijn die enorm baat kunnen hebben bij groen licht, wanneer dat rode licht de uitvoering van hun werk ernstig zou kunnen verstoren.

Je zult daarbij in eerste instantie waarschijnlijk denken aan hulpdiensten, zoals politie, brandweer en ambulance, maar er zijn nog veel meer hulpdiensten denkbaar die met OGS (optische en geluidssignalen) mogen rijden. Zij hebben groot belang bij groen licht!

Ook zijn er andere weggebruikers die er baat bij hebben. Denk aan de lijnbus, waarvan jij misschien nog gebruikmaakt en die jou op tijd op het station moet brengen, waar je de trein naar college of werk moet halen.

Maar denk ook aan vrachtverkeer, dat niet steeds moet remmen en optrekken met een vuile rookpluim uit de uitlaat. Milieu wordt ook steeds belangrijker. Hoe gelijkmatiger een verkeersstrook kan blijven stromen, hoe beter dat is voor het milieu, hoe prettiger dat is voor de weggebruiker, maar ook hoe minder ongevallen er zullen gebeuren.

De VRI’s die met dit soort systemen werken noemen we iVRI’s en nee, het is geen onderdeel van Apple waarbij alles met een i begint. De i staat hier voor intelligent.

Ze zijn dus nóg slimmer dan de al bestaande best wel slimme VRI’s.

Deze installaties (video) maken onderdeel uit van Talking Traffic, wat jij maar moet beschouwen als de verzamelnaam van alle intelligente systemen waarbij verkeersregelende middelen en de gebruikers ervan met elkaar praten en elkaar informatie doorgeven om de doorstroming zoveel mogelijk te bevorderen.

De genoemde gebruikersgroepen die gebruikmaken van die iVRI’s staan dus in contact met een landelijk systeem dat voortdurend communiceert met de gebruikers en de iVRI’s en waar van toepassing zorgt die communicatie ervoor dat het verkeer zo snel mogelijk groen krijgt en kan doorstromen. Maar de iVRI’s communiceren ook onderling, zodat het ene verkeerslicht al weet dat er vanaf een kruispunt in de buurt verkeer naar onderweg is, zodat ze zich daarop kunnen voorbereiden.

Het aantal iVRI’s groeit met de dag, want je zult begrijpen dat hoe meer iVRI’s er zijn hoe beter het verkeer landelijk zal doorstromen. Maar ook het aantal gebruikers ervan groeit.

Zo wordt ook het Keizer Karelplein in Nijmegen (video) slimmer. Het is een berucht punt waar menig examenkandidaat van gruwelt, dus die zullen daar een stuk blijere van worden.

Inmiddels worden steeds meer oude VRI’s omgebouwd tot iVRI’s dus over niet al te lange tijd zullen alle 5500 VRI’s uiteindelijk iVRI’s zijn.

Online kun je zien waar al die iVRI’s staan en checken of ze geschikt zijn voor bus en/of vrachtverkeer.

Het mooie van dit systeem is dat de informatie over de kleur van de lichten ook live wordt verzameld en inzichtelijk gemaakt. Maar ook de voorspelling van de kleur kan zichtbaar worden gemaakt, dus hoe mooi zou het zijn als navigatiesystemen zouden kunnen gaan samenwerken met die iVRI’s waardoor onze snelheid zodanig wordt aangepast dat we (bijna) overal met zo min mogelijk rood licht kunnen doorstromen!

Dagelijks worden er 30 miljoen signalen over de kleur van de lichten verzonden en 200 miljoen signalen over voertuigen die zich rondom die iVRI’s verplaatsen, dat is 160 duizend berichten per minuut! Daarnaast zijn er dagelijks 850 prioriteitsverzoeken van bijvoorbeeld die hulpdiensten die om groen vragen en dat ook krijgen.

En die aantallen gaan nog maar alleen over de huidige iVRI’s en nog niet eens over alle 5500 installaties die straks allemaal iVRI’s zullen zijn.

En nog mooier is, je kunt de actuele informatie van de iVRI’s ook benutten als je gebruikmaakt van de apps van Flitsmeister, Onderweg en Superroute. En als alle VRI’s straks tot iVRI’s zijn omgebouwd, dan wordt het voor autofabrikanten ook interessant om dit in hun nieuwe auto’s op te nemen.

Tot die tijd zul je het moeten doen met een app op je telefoon.

Aanvullende artikelen

Artikel 71

Bij overweglichten betekent:

a. wit knipperlicht: er nadert geen trein;

b. rood knipperlicht: stop.

Artikel 72

Bij bruglichten betekent rood licht of rood knipperlicht: stop.

Artikel 73

Bij rijstrooklichten betekent:

a. groene pijl of maximumsnelheid, aangeduid door bord A3 van bijlage I: de rijstrook mag worden gebruikt;

b. rood kruis: de rijstrook mag niet worden gebruikt. De vluchtstrook mag alleen in noodgevallen worden gebruikt;

c. witte pijl: voorwaarschuwing rood kruis;

d. het woord «BUS»: de rijstrook mag slechts gebruikt worden door bestuurders van een lijnbus en bestuurders van een autobus;

e. het woord «LIJNBUS»: de rijstrook mag slechts worden gebruikt door bestuurders van een lijnbus.

Artikel 74

1 Bij voetgangerslichten betekent:

a. groen licht: voetgangers mogen oversteken;

b. groen knipperend licht: voetgangers mogen oversteken; het rode licht verschijnt spoedig;

c. rood licht: voetgangers mogen niet meer beginnen over te steken; reeds overstekende voetgangers moeten zo snel mogelijk doorlopen.

2 Indien het rode licht is vervangen door een geel knipperlicht als bedoeld in artikel 75, mogen voetgangers oversteken, mits zij het overige verkeer ter plaatse voor laten gaan.