Het grote twijfelmoment

Heb jij dat ook wel eens? Zo’n twijfelmoment, waarop je denkt: ‘Ga ik het ooit leren…?‘ of ‘Op het moment dat mij die vraag wordt gesteld klap ik dicht.‘ en dat je dan bang bent dat je met je mond vol tanden naast de examinator staat of zit, wanneer hij jou vraagt naar profieldiepte, bandenspanning, een controlelampje of een andere (on)belangrijk ding?

Zo zijn er nog veel meer redenen waarom je kunt twijfelen aan je eigen kunnen, of je iets wel voldoende beheerst en je jezelf afvraagt of dat gebrek een reden zou kunnen zijn voor een onvoldoende examenuitslag.

Laten we vooraleerst duidelijk zijn en een antwoord geven op die prangende vraag: ‘Kun je zakken op…?’ of ‘Kun je zakken als…?‘

Ja, je kunt zakken op…!

Je kunt zakken op alles wat je maar kunt bedenken, maarrrrrr…
Het zal negen van de tien keer niet de hoofdreden zijn waarom je ergens op bent gezakt. Iedere fout die je maakt heeft een oorsprong en een oorzaak, maar fouten maken in het leven doet iedereen en dat mag. Beter gezegd, fouten maken móet zelfs, zodat je er iets van kunt leren. Daarom neem je ook rijles, om fouten makend te leren en te groeien.

Positivisme

Genoeg gepraat over zakken! Laten we het van een positieve kant bekijken, dat rijexamen.
Laten we het hebben over slagen!

Als jij precies wéét wat er van jou wordt verwacht en je hebt je maximaal voorbereid op datgene waarop je straks gaat worden getoetst, waarom zou je je dan zorgen maken over een foutje? Dan móet het examen toch gewoon goed gaan?

Zoals gezegd, fouten maken doen we allemaal, dat hoort bij het proces waarin je actief bent. Men zegt niet voor niets: ‘Waar gehakt wordt vallen spaanders.’ Ieder mens kan zichzelf met een hamer op zijn vinger slaan en de pijn die dat meebrengt zorgt ervoor dat je de volgende als je op die spijker wilt slaan iets voorzichtiger en secuurder met die hamer mikt. En zo gaat het ook in de rijopleiding, van de eerste rijles, tot aan het rijexamen.

Je wéét wat er van je wordt verwacht als je de Rijprocedure kent, waarin het CBR uitgebreid heeft beschreven wat jouw opleider jou allemaal heeft moeten bijbrengen om jou straks met het volste vertrouwen zelfstandig de weg op te kunnen sturen. En als jij morgen rijexamen gaat doen en die Rijprocedure nog nooit hebt doorgelezen, dan ben je een domoor! Dan ben je niet nieuwsgierig genoeg geweest! Je wilt toch immers wéten wat je moet kennen en kunnen?

Daarnaast wil je weten of je wel op de juiste manier wordt of bent opgeleid door die man of vrouw die naast je zit. Of hij of zij wel op de hoogte is van niet alleen wát er in die Rijprocedure staat, maar ook of jouw opleider over voldoende vaardigheden beschikt om jou alles bij te brengen op een niveau dat door een examinator als voldoende wordt bevonden. Kortom: ben je opgeleid voor een mager zesje, of heeft de opleider de lat een flink stuk hoger gelegd en je voortdurend aangemoedigd tot betere prestaties? We gaan er voor het gemak maar even vanuit dat JIJ wel die lat voor jezelf hoog genoeg hebt gelegd!

Je hebt dus in de Rijschoolzoeker gecheckt of jouw opleider over voldoende kwaliteiten beschikt, toch?

Die vakkundige opleider heeft jou gekneed en geboetseerd tot een volwaardig automobilist, die ruimschoots voldoet aan de eisen die de overheid aan jouw vaardigheden stelt en de examinator in naam van diezelfde overheid straks bij jou toetst tijdens dat rijexamen, waarvoor je een tijdje eerder al een Tussentijdse Toets hebt gedaan. Je wist daardoor aan welke onderdelen je nog extra aandacht moest besteden en dat heb je dan ook gedaan.

Terug naar die vraag: ‘Kun je zakken op…?‘

Het antwoord op die vraag kun jij zelf geven, waarbij jij in het achterhoofd bedenkt hóe belangrijk of onbelangrijk jij een onderdeel van het examen vindt. Vind jij dat een raar antwoord? Of jij een examenonderdeel belangrijk vindt? Het is wél waar het om gaat, de hoeveelheid aandacht jij hebt gegeven, of beter gezegd de opleider heeft geschonken, aan ieder examenonderdeel.

Hoevaak heb jij onder de motorkap gekeken van de lesauto… Of die van je ouders, broer, zus, vriend, vriendin of die aardige buurman die wel even voor jou de motorkap wilde openen?
Waarom zou je dat alleen doen tijdens een rijles en niet op een andere dag bij een andere auto die voor het grijpen buiten voor de deur staat?

Het ziet er bij iedere auto ongeveer hetzelfde uit, dus waarom zou je dat niet doen? Zolang je het maar zelf doet en niet laat doen door een ander!

Van zelf doen leer je namelijk méér dan als je een ander die motorkap laat openen en de oliepeilstok laat aanwijzen. Pak een poetslap en trek zelf die peilstok eruit en kijk naar de kleur van de olie om te zien of het verse of oude olie is en hoe ver dat op de peilstok komt. Vul nu eens zelf het tankje van de ruitensproeiervloeistof! Pomp zelf een band op en krijg vieze handen. Het blijft dan veel beter bij je in het geheugen hangen. En, je zult dat in de toekomst bij je eigen auto ook zelf moeten doen. Waarom? Lees dit artikel maar.

Wat betreft de beoordeling van de voorbereidings- en controlehandelingen kan worden gezegd, dat dit eigenlijk het enige onderdeel is dat een aanvullend en nooit doorslaggevend onderdeel van het rijexamen is. Daarom worden aan de kandidaat over dit onderwerp alleen eenvoudige en geen diepliggende of moeilijk te beantwoorden vragen gesteld. Gaat het om aanwijzen en globaal kunnen vertellen over het controle-onderdeel.
De achtergrond bij deze handelingen is de zelfstandigheid van de kandidaat, in relatie tot het voertuig waarmee aan het verkeer wordt deelgenomen, te vergroten. Het gaat om het hebben van enige bekendheid met de aanwezigheid en het doel van enkele belangrijke voertuigonderdelen. Ook moet bij de kandidaat het nut van bepaalde controles bekend zijn.

Rijprocedure

Terug naar die Rijprocedure (pdf) waarin staat omschreven wat jij allemaal moet kennen en kunnen. Download dat document en lees dat nu eens door en bedenk daarbij wat je al tijdens de rijlessen hebt geleerd en of dat overeenkomt met wat er staat beschreven. Het zijn maar een stuk of 80 pagina’s! Dus niet veel meer dan de Autoweek of de Linda!

Als je aandachtig door het document gaat, dan kom je ook een stukje tegen dat gaat over de punten waarop door een examinator wordt beoordeeld hóe jij de rijtaken uitvoert en welke maatstaven daarbij worden gehanteerd. Je zult daarbij zien dat er bij het maken van fouten naar drie hoofdzaken wordt gekeken, die wij graag benoemen als de AEX-index en dat zijn:

• De aard (A) van een fout, ofwel, wát voor soort fout maakte jij en wát was daarvan de oorzaak en was die fout wel of niet te voorkomen geweest?
• De ernst (E)van een fout, ofwel, wát waren de gevolgen voor het andere verkeer of zouden de mogelijke gevolgen kunnen zijn geweest?
• De frequentie (X) van fouten, ofwel het aantal, hoevaak maak je dezelfde fout of hoeveel verschillende fouten maak je?

Hierbij moet worden opgemerkt dat wanneer één van deze genoemde factoren als onvoldoende wordt aangemerkt, de kandidaat sowieso is gezakt, maar…

De aard van de fout

Is een fout dusdanig dat er moet worden ingegrepen, dan is de uitslag duidelijk, maar indien de kandidaat zelf zijn foutje opmerkt en deze zelfstandig herstelt en in de verdere rit laat zien dat hij of zij het verkeer begrijpt, dan zal deze fout weinig negatieve invloed hebben op de uitslag

De ernst van de fout

We kunnen onderscheid maken tussen een fout en een foutje. Hoe ernstig of hoe belangrijk was de fout of overtreding die je maakte? Wat was de impact op het andere verkeer? Wat had er mogelijk kunnen gebeuren als er tijdens het maken van die fout ander verkeer in de buurt was geweest? Want ook dát is van belang.

Heeft de examinator moeten ingrijpen? Door het stuur te corrigeren omdat je ergens te dicht langs reed? Is er een remingreep nodig geweest om schade of letsel te voorkomen? Heeft de examinator moeten roepen (mondelinge ingreep) dat je snel gas bij moest geven (omdat hij dat zelf niet kan doen) om een ander de ruimte te geven?

Of was het foutje dat je maakte niet echt bedreigend voor andere verkeersdeelnemers en viel het allemaal wel mee?

De frequentie van fouten

Hoe vaak maakte jij dezelfde fout, omdat je dat onderdeel van de Rijprocedure nog onvoldoende beheerst? Terugkerende fouten in eenzelfde onderdeel wijzen op onvoldoende beheersing van dat onderdeel. Wellicht is jou dat bij de TTT ook al verteld? Zo ja, dan is het in ieder geval duidelijk dat er nog het één en ander aan jouw vaardigheden mankeert.

Of maakte je niet steeds dezelfde fout, maar meerdere fouten op verschillende onderdelen? Is dat een teken dat je voor een zesje bent opgeleid? Dat de lat niet hoog genoeg is gelegd, of dat jij die zelf hoger had moeten leggen? Ook dát zou bij de TTT moeten zijn opgevallen en zou je er voor moeten zijn gewaarschuwd door de examinator. Wellicht een reden temeer om die TTT te doen en niet alleen maar voor de vrijstelling?

Ons advies is niet voor niets de TTT in een voor jou totaal vreemde omgeving te doen, in een andere examenplaats, waar je nog nooit eerder hebt gereden. Het is de ultieme manier om jezelf te testen. Tijdens de vele lessen in je eigen examenplaats begin je er aardig thuis te raken en de weg te (her)kennen. Het is maar te hopen dat je je niet hebt gestort op het oefenen van ‘examenroutes’, die overigens helemaal niet bestaan! Dat je niet hebt leren rijden ‘op herkenning’, maar ‘met gezond verstand’!

De door jou gemaakte foutjes hoor je bij jezelf te herkennen tijdens de rit. Ze moeten je opvallen. Vallen ze jou niet op? Dan is er iets mis met jouw kennis en vaardigheden. Wanneer bij de uitslag van een examen jou een aantal fouten wordt voorgelegd die jou onderweg zelf helemaal niet zijn opgevallen en/of die je niet hebt herkend als fouten, zou voor jou een rode vlag moeten zijn! Een waarschuwingssignaal! Hiermee wordt bedoeld, dat jij fouten maakt die door jouw rijopleider óók hadden moeten worden opgemerkt en dat daaraan had moeten worden gewerkt om dat onderdeel of die onderdelen te verbeteren tot het voor het examen vereiste niveau!

Weg-, weers- en verkeersomstandigheden

Misschien is het geruststellend te weten dat een examinator bij de beoordeling van jouw prestaties ook rekening houdt met de omstandigheden waarin je het examen aflegt. Rijd je dat examen om 08h00 in de ochtendspits, wanneer het loeidruk is op de weg? Of rijd je rond 11h00, wanneer je een kanon kunt afschieten omdat het zo stil is op de weg? Rijd je op een mooie zonnige zomerse dag? Of rijd je in de herfst met forse regenbuien en windstoten, waarbij je het een stuk moeilijker hebt?

Er wordt allemaal rekening mee gehouden om ervoor te zorgen dat iedere examenkandidaat op een zo gelijkwaardig mogelijke manier wordt beoordeeld, maar…

We moet in alle eerlijkheid wel stellen dat jij tijdens een examen in staat moet zijn om ongeacht het tijdstip of het weer met alle situaties te kunnen omgaan. Dat betekent dat je goed moet zijn opgeleid en pas examen doet als je het daarvoor benodigde niveau hebt bereikt. Jouw opleider behoort dat niveau te kennen en in staat zijn dat te kunnen behalen.
Je moet straks wel zelfstandig en veilig de weg op kunnen!

En nee, je leert de rest niet in de praktijk! Als we dat systeem zouden hanteren, dan moet je iedere dag maar hopen dat je heelhuids thuiskomt. Niet alleen met de auto, maar ook met de fiets en niet wordt aangereden door zo’n beginner die niet niet klaar was om veilig alleen de weg op te kunnen.

Geslaagd met een ingreep

Kun je geslaagd zijn met een ingreep? Jawel, dat kan! Bekijk deze video

Een ingreep hoeft helemaal niet fataal te zijn en een ingreep hoeft zelfs niet te worden toegepast om een fout te corrigeren. Een ingreep, voor zover je van een ingreep kunt spreken, kan ook worden toegepast uit voorzorg. Zoals op een moment dat een examinator een probleem ziet aankomen waarmee jij waarschijnlijk nog maar heel weinig ervaring zult hebben, zoals een diepe plas water op de weg.

Wanneer de examinator dan uit voorzorg jouw stuur vastpakt om een probleem te voorkomen (door aquaplaning) hoeft dat helemaal geen ingreep te zijn. Je wordt daar niet op beoordeeld en de examinator zal op dat moment ook een geruststellende opmerking maken.

Tot de laatste meters

Het is te hopen dat jij, ondanks dat je zelf hebt gemerkt dat je onderweg foutjes hebt gemaakt, blijft volhouden totdat je de laatste meters hebt afgelegd. Blijf jezelf moed inspreken en maak de examenrit af met alles wat je in huis hebt. Als jij goed bent opgeleid, dan zult je de rest van de rit de sterren van de hemel kunnen rijden en zal de examinator jou ondanks dat kleine foutje zelfs nog een compliment kunnen geven over de gereden rit.

Wanneer je opgeeft, terwijl er eigenlijk volgens de examinator nog helemaal niets ergs aan de hand was, en juist daardoor fouten gaat maken die je anders nooit had gemaakt, zou dat zonde zijn van de examenrit. Houd dus vol en doe je uiterste best totdat je bij terugkomst bent uitgestapt!

Faalangst

Ben je iemand die altijd al twijfelt over je eigen kunnen? Heb je te maken met faalangst?
Doe dan éérst de TTT en kijk wat het effect van de druk doet moet jouw prestaties. Afhankelijk van wat je bij de TTT waarneemt en ervaart zou je kunnen besluiten om een faalangstexamen aan te vragen, waarbij er veel meer tijd wordt genomen om rust te brengen in het examen.

Bekijk deze video over het faalangstexamen!

Uitslagformulier

Het uitslagformulier dat bij een TTT of rijexamen hoort vertelt jou wat de examinator ook al aan je vertelde. Ben je geslaagd, dan zal er weinig meer op staan vermeld dan dat heugelijke feit.

Maar voor een kandidaat die is gezakt vormt het uitslagformulier het handvat naar het herexamen.

Je wil immers weten wat precies de te verbeteren onderdelen waren en wat daar precies aan moet worden verbeterd.

Het voorbeeld hiernaast is een uitslag van een examen met extreem veel aantekeningen.

Kun je zakken op…? Kun je zakken als…?

Je kunt zakken op alles wat je onvoldoende beheerst!

Ga dus voor die ruime voldoende!

Conclusie

Het rijexamen moeten afleggen is voor iedere kandidaat een spannende gebeurtenis.

Ben je goed opgeleid, heb je voldoende rijervaring opgedaan, de lat hoog genoeg gelegd en heb je de aandachtspunten uit de TTT goed aangepakt, dan is er helemaal geen reden om je zorgen te maken over het rijexamen!

Je weet waarop je moet letten bij het kiezen van een goede rijopleider, wat er in de Rijprocedure staat omschreven en hoe je daarop wordt beoordeeld tijdens het rijexamen.

Een goede voorbereiding op het rijexamen is dus het afleggen van een TTT in een vreemde omgeving. Je bent daardoor goed op de hoogte van de examenprocedure, die niet anders is dan bij het rijexamen. Je hebt je eigen struikelpunten kunnen ervaren, die in een vreemde omgeving eerder tot uiting komen dan op bekend terrein, en je hebt kunnen ervaren wat examenspanning doet met jouw prestaties.

Alle examenonderdelen maken onderdeel uit van de beoordeling. Dat er tijdens het rijexamen foutjes kunnen worden gemaakt in een onderdeel is menselijk en hoeft helemaal niet fataal te zijn voor uitslag van het examen.

De examinator maakt bij het bepalen van de uitslag een afweging over het totaal van de getoonde prestaties, waarbij aard, ernst en aantal fouten bepalend zijn. Zelfs met een ingreep kun je geslaagd zijn.

De beste instelling is die van niet opgeven en volhouden tot het eind.

Tot slot het antwoord op de vraag: “Kun je zakken op…?”

Ja, natuurlijk ‘kun je zakken op…!“, als die fout maar groot of ernstig genoeg was, of als je die fout maar vaak genoeg maakt.

Maar op een dergelijke manier een rijexamen ingaan is vragen om moeilijkheden!

Maar het is een vraag die je (jezelf) überhaupt niet zou moeten stellen. Je gaat met zo’n vraag op een negatieve manier het examen in en dat leidt alleen maar tot onnodige extra spanning. Het examen is al spannend genoeg. Spanning die je zou moeten ombuigen tot positieve spanning, waardoor je meer op scherp zit en beter presteert.

Richt je op de positieve kant van je prestaties. Houd je vast aan datgene waar je goed in bent of zelfs in uitblinkt, maar ook aan de wetenschap dat er een dijk van een vakopleider naast je heeft gezeten en jullie de lat samen op het hoogste niveau hebben gelegd.

Vertrouw op dat vakmanschap en vertrouw op je eigen goede prestaties!